«Η ανώτερη γνώση των μαγισσών εντοπιζόταν στην ικανότητά τους να κάνουν θαύματα, όπως η κρατούσα αντίληψη τις ήθελε. Ωστόσο, η μάγισσα ήταν η πιο προηγμένη επιστήμονας, το πιο βαθυστόχαστο πνεύμα εκείνης της εποχής… Καθώς η γνώση ήταν πάντοτε δύναμη, η Εκκλησία φοβόταν τη χρήση της από τις γυναίκες και έστρεψε εναντίον τους τα πλέον θανατηφόρα της όπλα»
-Matilda Joslyn Gage, 1893
Κυνήγι μαγισσών και εκτελέσεις στην μεσαιωνική Ευρώπη
Το κυνήγι μαγισσών στη μεσαιωνική Ευρώπη είναι ένα από τα θέματα που εκατοντάδες ιστοριογράφοι έχουν ξεχάσει να αναφέρουν. Είναι ένα από τα θέματα που λησμονήθηκε από τα βιβλία της ιστορίας που διδαχθήκαμε στο σχολείο. Ίσως κάποια στιγμή να ακούσαμε για αυτό ως μύθο ή ως διακωμωδημένη ιστοριούλα. Περιγραφές γυναικών που ήταν γριές, άσχημες με μεγάλες μύτες και βασικός τους στόχος ήταν να πλανέψουν τους νεαρούς άνδρες, είναι περιγραφές που έχουν περάσει από τα αυτιά μου αρκετές φορές. Δεν θυμάμαι ποτέ όμως να ακούω τις λέξεις μαζική δολοφονία. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Τις βασάνιζαν, τις κακοποιούσαν σωματικά και λεκτικά και στο τέλος τις έκαιγαν ζωντανές… Γιατί; Γιατί ήταν μάγισσες και οι μάγισσες απειλούσαν την εκκλησία, την άρχουσα τάξη και την κανονικότητα της τότε εποχής.
Είναι δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των γυναικών που εκτελέστηκαν στην Ευρώπη με την κατηγορία της μαγείας από τον 15ο μέχρι και τον 18ο αιώνα. Είναι πιθανό πως ήταν εκατοντάδες χιλιάδες σε μια εποχή που ο πληθυσμός της Ευρώπης ήταν μικρότερος απ’ ό,τι είναι σήμερα. Στην Αγγλία περίπου το ένα τέταρτο όλων των ποινικών δικών από τις αρχές του 16ου ως τα τέλη του 17ου αιώνα ήταν δίκες μαγισσών. Οι περισσότερες από τις γυναίκες που κατηγορούνταν, τελικά εκτελέστηκαν. Σε κάποιες περιοχές εκτελούταν σε εβδομαδιαία βάση ένας σχετικά μικρός αριθμός και σε άλλες εκτελούνταν εκατοντάδες γυναίκες μέσα σε μία μόνο μέρα.
Πώς το πέρασμα στον καπιταλισμό οδήγησε στο κυνήγι μαγισσών
Κατά τον 15ο αιώνα η Ευρώπη άρχισε να παίρνει διαφορετικές μορφές. Λόγω της ανακάλυψης του «Νέου Κόσμου» και της εισαγωγής νέων προϊόντων, οι ρυθμοί ανάπτυξης των επιστημών και της τεχνολογίας γινόντουσαν όλο και πιο γοργοί. Ουσιαστικά βλέπουμε μία βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και ταυτόχρονα μία αύξηση της εργατικής τάξης. Η αύξηση αυτή προήλθε από την εγκαθίδρυση και την θεμελίωση βασικών στοιχείων του καπιταλισμού. Έτσι, λοιπόν, στις αρχές του 16ου αιώνα, την ανάδειξη του καπιταλισμού ακολούθησαν μαζικές επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Είναι πολύ πιθανό το κυνήγι των μαγισσών εκείνη την εποχή, να αποτελούσε μια επίθεση της άρχουσας τάξης ως απάντηση στους έντονους ταξικούς αγώνες και τις εξεγέρσεις.
Με την ανάπτυξη του χρήματος, της μισθωτής εργασίας, των νέων επαγγελμάτων και της αστικοποίησης, το κυνήγι μαγισσών αποτέλεσε έναν από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχο και την καθυπόταξη των γυναικών που απειλούσαν την τότε αναδυόμενη κοινωνική τάξη πραγμάτων με την ανεξαρτησία τους. Οι γυναίκες με μεγάλη αυτοπεποίθηση που εκδήλωναν την αντίρρηση τους, ήταν ήδη καταδικασμένες να καούν ζωντανές. Όσο αναδυόταν ραγδαία ο εμπορικός καπιταλισμός και όσο πιο σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζε το χρήμα κατά τον 17ο αιώνα, τόσο περισσότερες εκτελέσεις γινόντουσαν.
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η κατηγορία της μάγισσας δεν ήταν κατάλοιπο του μεσαίωνα, ήταν οργανωμένο σχέδιο τόσο της ανόδου του καπιταλισμού όσο και του Διαφωτισμού. Κομμάτια της άρχουσας τάξης χρησιμοποιούσαν τις εκτελέσεις μαγισσών ανά την Ευρώπη, για να δημεύσουν με διάφορους τρόπους περιουσίες, να ασκήσουν έλεγχο στην αναπαραγωγή, να επιβάλουν τον κοινωνικό έλεγχο και τους έμφυλους ρόλους και να αποκλείσουν τις γυναίκες από την οικονομική, πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα.
«Αυτό που δεν έχει αναγνωριστεί είναι ότι το κυνήγι μαγισσών αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην ανάπτυξη της καπιταλιστικής κοινωνίας και τη συγκρότηση του σύγχρονου προλεταριάτου. Διότι η εξαπόλυση μιας εκστρατείας κατατρομοκράτησης των γυναικών, ασύγκριτης με κάθε άλλο διωγμό, αποδυνάμωσε την αντίσταση του αγροτικού κόσμου της Ευρώπης στην επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον του το Κράτος και οι μεγαλοαστοί… Το κυνήγι μαγισσών βάθυνε το διαχωρισμό μεταξύ γυναικών και αντρών, διδάσκοντας τους άνδρες να φοβούνται τη δύναμη των γυναικών και κατέστρεψε ένα ολόκληρο σύμπαν πρακτικών, πεποιθήσεων και κοινωνικών υποκειμένων, των οποίων η ύπαρξη ήταν ασύμβατη με την εργασιακή πειθαρχία στον καπιταλισμό…»
– Silvia Federici
Πώς πραγματοποιούταν το κυνήγι
Το πρώτο εγχειρίδιο αναγνώρισης μαγισσών, το Malleus Malefi carum, εκδόθηκε το 1484 από δύο μοναχούς και διανεμήθηκε ευρέως σε όλη την Ευρώπη. Το εγχειρίδιο ουσιαστικά εμπεριείχε τον ορισμό που έδινε η εκκλησία για τις μάγισσες και τρόπους να τις αναγνωρίσουν οι «απλοί θνητοί». Οι κυνηγοί μαγισσών προπαγάνδιζαν από χωριό σε χωριό και από στόμα σε στόμα και μετέφεραν στους κατοίκους το μήνυμα ότι ο μόνος και δαιμονικός εχθρός είναι οι μάγισσες. Όποιος κάτοικους αρνούνταν να συμμορφωθεί και να ψάξει έθετε αυτόματα τη ζωή του σε κίνδυνο. Η οργανωμένη προπαγάνδα και το καθεστώς τρόμου είχε ως αποτέλεσμα οι εκτελέσεις γυναικών να αυξάνονται καθημερινά.
Η διαδικασία της δίκης δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο νόημα καθώς οι κατηγορίες αποσύρθηκαν για ελάχιστες γυναίκες. Οι δίκες και οι εκτελέσεις –δι’ απαγχονισμού ή στην πυρά- ήταν δημόσιες εκδηλώσεις. Η παρακολούθησή τους ήταν υποχρεωτική για όλη την κοινότητα όπως και για τις οικογένειες των μαγισσών που δολοφονούνταν. Οι κυνηγοί μαγισσών κατέφθαναν στην πόλη μαζί με γιατρούς, διοικητικούς υπαλλήλους, μέλη του κλήρου και δήμιους. Όλο το χωριό ήταν υποχρεωμένο να παρίσταται στην κεντρική πλατεία για μια δίκη-θέαμα, ένα μεγάλο γεγονός με αποκορύφωμα την εκτέλεση…
Και σήμερα;
Ένας από τους βασικούς στόχους των δικών των μαγισσών ήταν η επιβολή μιας νόρμας για τις γυναίκες, αυτής του υποτιθέμενου ασθενούς φύλου καθώς και ο αποκλεισμός της από την κοινωνικοπολιτική σφαίρα. Στόχος που -δυστυχώς- επετεύχθη με μεγάλη επιτυχία. Η τακτική όμως αυτή, της δαιμονοποίησης των γυναικών χρησιμοποιούταν και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα σε διάφορα μέρη του κόσμου με διαφορετικές μορφές. Ο βαθιά ριζωμένος σεξισμός και ρατσισμός συνεχίζει να δικαιολογεί τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση και καταπίεση. Ο απόηχος εκείνου του πολιτικού και κοινωνικού αποκλεισμού διαρκεί σε ένα βαθμό μέχρι σήμερα. Σε περιοχές της Αφρικής επιβιώνει η παλιά μεσαιωνική μορφή του κυνηγιού μαγισσών, όμως στην υπερσύγχρονη και εκδημοκρατισμένη Δύση εμφανίζεται με τη μορφή της έμφυλης βίας, της γυναικείας καταπίεσης και της γυναικοκτονίας.
Και αν εκπλαγήκατε από την αντιμετώπιση των ανθρώπων του Μεσαίωνα απέναντι στο ζήτημα της μαγείας, για αναλογιστείτε λίγο τη σημερινή αντιμετώπιση και συνενοχή των ανθρώπων στη γυναικεία καταπίεση. Αν δυσκολεύεστε να τη δείτε, σας παροτρύνω να παρατηρείται και να ακούτε πιο προσεκτικά. Ίσως να ρίχνατε καμιά ματιά πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών, μέσα σε χώρους εργασίας και σε σχολεία, μέσα στα μπαρ και στα στενά, ίσως ακόμη και στις ειδήσεις των οκτώ. Κάντε μια γύρα σε όλα αυτά και μετά ελάτε να μου πείτε ότι ο σεξισμός και η πατριαρχία δεν υπάρχουν στις μέρες μας. Μα όταν έρθετε, να θυμάστε, πως είμαστε οι εγγονές των μαγισσών που κάψατε και πλέον έχουμε τη γνώση και τη δύναμη να αγωνιστούμε ενάντια στην καταπίεση. Για τις γυναίκες του χθες, του σήμερα και του αύριο…
Πηγές:
-« Γυναίκες στην Πυρά το κυνήγι μαγισσών στην Ευρώπη, οι περιφράξεις και η ανάδυση του καπιταλισμού», Lady stardust, σε μετάφραση από το Μωβ Καφενείο
– historical.quest.com, «Το κυνήγι των μαγισσών στη μεσαιωνική Ευρώπη»
–tomov.gr, «To κυνήγι των μαγισσών χθες, η γυναικοκτονία του σήμερα», Ελένα Μπαγιόνα – Αουρόρα Ντίαθ Ομπρεγόν
Μαρίζα
topicap.wordpress.com 
Μία απάντηση στο “Κυνήγι μαγισσών ή -αλλιώς- γυναικοκτονία.”
[…] τους μύθους του Δία, έως «πρόσεχε τι φοράς» και από το Σάλεμ έως την Ελένη, η κουλτούρα του βιασμού φωλιάζει στην […]
Μου αρέσει!Μου αρέσει!